Pokrzywka – czynniki chorobotwórcze i przebieg choroby

Pokrzywkę wywołują czynniki immunologiczne oraz nieimmunologiczne. Pierwsze z nich powodują reakcję pokrzywkową na drodze reakcji nadwrażliwości typu I lub III. Drugą grupę czynników stanowią tzw. uwalniacze histaminy, czynniki fizykalne, czynniki neurohormonalne oraz endokrynologiczne.

Zmiana skórna w pokrzywce, określana mianem bąbla pokrzywkowego, jest wynikiem obrzęku skóry i może przybierać barwę czerwoną, porcelanowobiałą lub różową. Na ogół bąble powstają szybko i ustępują bez śladu w okresie od kilku do kilkunastu godzin. Bąble wywołane pokrzywką są dobrze odgraniczone od otoczenia, swędzą i bledną przy ucisku. Reakcja pokrzywkowa ma bardzo szybki przebieg i już po kilku godzinach od wywołania jej przez czynnik sprawczy, występują objawy typowe dla późnej fazy choroby:  nacieki złożone z makrofagów i limfocytów, stwardnienie skóry , a w niektórych przypadkach nawet zapalenie naczyń.

Leki przeciwhistaminowe w terapii pokrzywki

Kluczową rolę w powstawaniu pokrzywki odgrywają komórki tuczne i granulocyty zasadochłonne. Wydzielana z tych komórek histamina, będąca podstawowym mediatorem,  odpowiada  za powstanie rumienia, bąbla pokrzywkowego i obrzęku. W związku z tym  jednym z elementów terapii jest blokowanie receptorów swoistych dla histaminy za pomocą leków przeciwhistaminowych. Preparaty te są stosowane w terapii pokrzywki od 1950 r.

Wraz z rozwojem farmacji, na rynku pojawiły się leki antyhistaminowe o znacznie mniejszym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, niż leki starszej generacji lub wręcz leki o braku takiego wpływu – tzw. leki przeciwhistaminowe drugiej generacji, mające dodatkowo właściwości przeciwzapalne.

Pokrzywka – terapia hamująca uwalnianie mediatorów mastocytarnych

Równie ważnym elementem w leczeniu pokrzywki jest zahamowanie procesu uwalniania mediatorów pokrzywkowych.  W przebiegu ostrej pokrzywki odbywa się ono za pomocą leczenia glikortykosteroidami. Inne metody hamujące uwalnianie mediatorów pokrzywkowych to PUVA terapia, a także skojarzone leczenie UVA lub UVB oraz leków przeciwhistaminowych. W przypadkach opornych na leczenie przeciwhistaminowe można zastosować cyklosporynę A. Jednak ze względu na działania niepożądane tego leku, konieczne są regularne badania krwi oraz kontrola ciśnienia tętniczego.

 

Ograniczenie lub wykluczenie czynnika sprawczego jako element terapii pokrzywki

Znaczną część przypadków pokrzywek o rozpoznanej przyczynie powstania udaje się wyleczyć ograniczając lub całkowicie wykluczając czynnik sprawczy. W pokrzywkach alergicznych IgE-zależnych stosuje się w tym celu diety eliminacyjne, unika się uczulających leków czy produktów zawierających alergeny lateksowe. W przypadku pokrzywek fizykalnych wystarczy unikanie ekspozycji na ucisk, niską temperaturę, wibracje, UV itp. Niealergiczne pokrzywki polekowe można wyeliminować, unikając nietolerowanych leków lub zastąpieniem koniecznych do stosowania leków innymi preparatami nie wywołującymi działania ubocznego w postaci pokrzywki.

Diagnostyka pokrzywki przewlekłej

Podstawą wdrożenia odpowiedniej terapii jest zdefiniowanie czynnika sprawczego wywołującego reakcję pokrzywkową.Z uwagi na różnorodność czynników wywołujących reakcję pokrzywkową, zwłaszcza w przypadku pokrzywek przewlekłych konieczne jest wykonanie odpowiedniego badania podmiotowego i przedmiotowego. W badaniu podmiotowym powinno się uwzględnić informacje takie, jak m.in. czas wystąpienia pierwszego epizodu pokrzywkowego, częstotliwość wysiewów bąbli pokrzywkowych, kierunek kształcenia się lub praca zawodowa pacjenta i jego hobby, a także związek z cyklem miesiączkowym czy ze stresem emocjonalnym.